BİLGİ TÜRLERİNİ AYIRT ETME
Bilgi Türleri:
Bilgi, araştıranın tutumuna, kullandığı yönteme, konunun niteliğine göre değişik adlar alır. Bunlar: "Gündelik bilgi, dini bilgi, teknik bilgi, Sanat bilgisi, bilimsel bilgi ve felsefi bilgi.
a) Gündelik Bilgi (Empirik bilgi)
İnsanın, günlük yaşamında karşılaştığı problemin çözümüne ilişkin denemelerden, problemin çözümüne ilişkin birkaç denemeden genellemelere ulaşması şeklinde ortaya çıkan bilgidir. Örneğin, kekik suyunun mide ağrısına iyi geldiği, papatya suyunun öksürüğe iyi geldiği şeklindeki bilgiler.
Özellikleri:
-Özeldir. Kişinin kendi deneyimleri olduğu için, diğer insanlar için geçerli olmayabilir.
- Genel geçerliği yoktur. Bir durum için geçerli olan, benzer durumlar için geçerli olmayabilir.
- Düzensizdir. Belli bir yöntem izlenmeden ulaşılan bilgilerdir.
b) Dini Bilgi:
Tanrının, insanlara peygamberler aracılığıyla ve vahiy yoluyla bazı emir ve yasaklar bildirmesi sonucu ortaya çıkan bilgidir. Dini bilgi, kutsal olanla bunun karşısındaki insanın ve evrenin konumunu, durumunu ve görevini belirleyen bir bilgidir. Dini bilgi kaynağı bakımından İlahidir. Dini bilgi eleştirilemez ve değiştirilemezdir.
c) Teknik Bilgi:
İnsanın günlük yaşamı kolaylaştırmak için bazı araç, gereçler yapması ile ilgili bilgidir. Teknik bilgide temel amaç yarar sağlamaktır. İki türlü teknik bilgiden söz edilebilir.
1) Gündelik bilgiye dayalı teknik bilgi: İnsanın, pratik olarak işleri kolaylaştırmak amacıyla gündelik deneyimlerine dayalı olarak ortaya konan teknik bilgidir. Örneğin, tulumba yapılması, el arabası yapımı gibi.
2) Bilimsel bilgiye dayalı teknik bilgi: Bilimsel buluşlar, yasalar ya da ilkelerden yararlanılarak araç gereç yapılmasıdır. Örneğin, uçak yapımı, otomobil yapımı, röntgen cihazı yapımı vb.
d) Sanat Bilgisi:
Sanatçının çevresindeki olaylar ya da varlık karşısındaki heyecanlarını, duygulanımlarını sanat alanlarından birinde ifade etmesi sonucu ortaya çıkan bilgidir. Sanat bilgisi, özne nesne ilişkisinde, özneye sıkı sıkıya bağlıdır. Örneğin, yeşil buğday tarlaları içindeki kırmızı lalelerin resmini yapan iki ressamın yorumlamaları, algıları birbirinden farklı olacaktır.
e) Bilimsel Bilgi:
Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında edinilen bilgidir. Belli bir alanda yoğunlaşan düzenli ve sistemli hale getirilmiş bu bilgiler, çeşitli bilim dallarını oluştururlar. Bilimsel bilgiler, ele aldıkları konularına, kullandıkları yöntemlerine ve amaçlarına göre üç gruba ayrılır: Formel bilimler, doğa bilimleri, insan bilimleri.
1) Formel Bilimler
Konusu duyularla kavranamayan, ancak zihinsel olarak varolduğu kabul edilen ilke ve sembollerin oluşturduğu bilimlerdir. Bunlar mantık ve matematiktir.
Formel bilimler, genel olarak tümdengelim yöntemini kullanır.
2) Doğa Bilimleri
Doğayı ve doğada yer alan varlıkları, doğada gerçekleşen olayları inceleyen bilimlerdir. Örneğin, fizik, kimya, astronomi ve biyoloji gibi bilimlerdir.
Doğa bilimleri de genel olarak tümevarım yöntemini kullanırlar.
3) İnsan Bilimleri
İnsanla ilgili olayları, insanın değişik yönlerinin ve insanların bir arada yaşamalarından meydana gelen olayları inceleyen bilimlerdir. Örneğin, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih, hukuk vb.
f- Felsefe Bilgisi:
Felsefi düşünce yoluyla gelen geçer ve kesinlikten uzak, ama önyargısız, iyi temellendirilmiş güvenli ve tutarlı bilgilerden oluşan bilgiye felsefe bilgisi denir.
Felsefe Bilgisinin Özellikleri
Felsefenin ve dolayısıyla felsefe bilgisinin ne olduğunu daha iyi anlamak için şu özelliklerin bilinmesi uygun olacaktır.
Bilgi, araştıranın tutumuna, kullandığı yönteme, konunun niteliğine göre değişik adlar alır. Bunlar: "Gündelik bilgi, dini bilgi, teknik bilgi, Sanat bilgisi, bilimsel bilgi ve felsefi bilgi.
a) Gündelik Bilgi (Empirik bilgi)
İnsanın, günlük yaşamında karşılaştığı problemin çözümüne ilişkin denemelerden, problemin çözümüne ilişkin birkaç denemeden genellemelere ulaşması şeklinde ortaya çıkan bilgidir. Örneğin, kekik suyunun mide ağrısına iyi geldiği, papatya suyunun öksürüğe iyi geldiği şeklindeki bilgiler.
Özellikleri:
-Özeldir. Kişinin kendi deneyimleri olduğu için, diğer insanlar için geçerli olmayabilir.
- Genel geçerliği yoktur. Bir durum için geçerli olan, benzer durumlar için geçerli olmayabilir.
- Düzensizdir. Belli bir yöntem izlenmeden ulaşılan bilgilerdir.
b) Dini Bilgi:
Tanrının, insanlara peygamberler aracılığıyla ve vahiy yoluyla bazı emir ve yasaklar bildirmesi sonucu ortaya çıkan bilgidir. Dini bilgi, kutsal olanla bunun karşısındaki insanın ve evrenin konumunu, durumunu ve görevini belirleyen bir bilgidir. Dini bilgi kaynağı bakımından İlahidir. Dini bilgi eleştirilemez ve değiştirilemezdir.
c) Teknik Bilgi:
İnsanın günlük yaşamı kolaylaştırmak için bazı araç, gereçler yapması ile ilgili bilgidir. Teknik bilgide temel amaç yarar sağlamaktır. İki türlü teknik bilgiden söz edilebilir.
1) Gündelik bilgiye dayalı teknik bilgi: İnsanın, pratik olarak işleri kolaylaştırmak amacıyla gündelik deneyimlerine dayalı olarak ortaya konan teknik bilgidir. Örneğin, tulumba yapılması, el arabası yapımı gibi.
2) Bilimsel bilgiye dayalı teknik bilgi: Bilimsel buluşlar, yasalar ya da ilkelerden yararlanılarak araç gereç yapılmasıdır. Örneğin, uçak yapımı, otomobil yapımı, röntgen cihazı yapımı vb.
d) Sanat Bilgisi:
Sanatçının çevresindeki olaylar ya da varlık karşısındaki heyecanlarını, duygulanımlarını sanat alanlarından birinde ifade etmesi sonucu ortaya çıkan bilgidir. Sanat bilgisi, özne nesne ilişkisinde, özneye sıkı sıkıya bağlıdır. Örneğin, yeşil buğday tarlaları içindeki kırmızı lalelerin resmini yapan iki ressamın yorumlamaları, algıları birbirinden farklı olacaktır.
e) Bilimsel Bilgi:
Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında edinilen bilgidir. Belli bir alanda yoğunlaşan düzenli ve sistemli hale getirilmiş bu bilgiler, çeşitli bilim dallarını oluştururlar. Bilimsel bilgiler, ele aldıkları konularına, kullandıkları yöntemlerine ve amaçlarına göre üç gruba ayrılır: Formel bilimler, doğa bilimleri, insan bilimleri.
1) Formel Bilimler
Konusu duyularla kavranamayan, ancak zihinsel olarak varolduğu kabul edilen ilke ve sembollerin oluşturduğu bilimlerdir. Bunlar mantık ve matematiktir.
Formel bilimler, genel olarak tümdengelim yöntemini kullanır.
2) Doğa Bilimleri
Doğayı ve doğada yer alan varlıkları, doğada gerçekleşen olayları inceleyen bilimlerdir. Örneğin, fizik, kimya, astronomi ve biyoloji gibi bilimlerdir.
Doğa bilimleri de genel olarak tümevarım yöntemini kullanırlar.
3) İnsan Bilimleri
İnsanla ilgili olayları, insanın değişik yönlerinin ve insanların bir arada yaşamalarından meydana gelen olayları inceleyen bilimlerdir. Örneğin, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih, hukuk vb.
f- Felsefe Bilgisi:
Felsefi düşünce yoluyla gelen geçer ve kesinlikten uzak, ama önyargısız, iyi temellendirilmiş güvenli ve tutarlı bilgilerden oluşan bilgiye felsefe bilgisi denir.
Felsefe Bilgisinin Özellikleri
Felsefenin ve dolayısıyla felsefe bilgisinin ne olduğunu daha iyi anlamak için şu özelliklerin bilinmesi uygun olacaktır.